DİYABET NEDİR ?

Vücudumuzda pankreastan salınan insülün miktarının yetersiz olması veya insülinin yeterli fonksiyon gösterememesi sonucu kandaki şeker miktarının normalin üzerine çıkması ile ortaya çıkan hastalığa DİYABETES MELLİTUS (şeker hastalığı) denir. Problem vücudun hiç insülin üretmemesi, yeterli düzeyde insülin üretememesi veya insülini tam anlamıyla kullanamamasından kaynaklanır.

İNSÜLIN VÜCUTTA NE İŞE YARAR?

İnsülin pankreasta üretilen ve kan şekerini düzenleyen bir hormondur. Yediğimiz yiyeceklerle aldığımız karbonhidrat protein ve yağlar vücutta dönüşüme uğrayarak hücreleri çalıştıracak yakıt haline dönüşürler.Hücreler tarafından kullanılan esas yakıt basit şeker olarak adlandırılan glukozdur. İşte hücrelerin yakıtı olan kandaki glukozun hücrelere geçebilmesini ve hücrelerin bunu yakarak enerji üretebilmesini İnsülin sağlar.İnsülin kan dolaşımı boyunca glukoza eşlık eder ve hücrelerin kilidini açarak glukozun içeriye girmesini sağlar. Eğer vücut yeterli insülin üretemezse hücreler glukozu kandan alıp enerjiye çeviremezler ve kullanılmayan glukoz kanda yüksek seviyelere ulaşır.

DİYABETİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

• Aşırı derecede halsizlik
• Çok su içme
• Sık idrara çıkma
• Çok yemek yeme
• Gece uykudan idrara kalkma
• Kısa sürede çok kilo verme

Diabet hiçbir belirti vermeden uzun yıllar boyunca sinsice ilerleyebilir.Tanı konduğu zaman oluşabilecek zararları önlemek için çok geç kalınmış olabilir. Genellikle diabet tanısı konduğunda kardiovasküler hastalıklar,böbrek hastalıkları veya görme bozuklukları gibi komplikasyonlar oluşmuştur. Bazen bu semptomları kişinin farketmeyeceği kadar hafif olabilir ve hastalar başka bir sebeple doktora gittiklerinde yapılan kan şekeri ölçümünde şeker hastası oldukları ortaya çıkar.

BEN BİR DİABET HASTASIYIM

NE YAPMALIYIM ?

Şayet doktorunuzun söylediklerini yerine getirirseniz yani kan şekerleriniz olması gereken düzeylerde seyrederse diyabetin komplikasyonlarından kurtulabilirsiniz ve diyabet ile barışık olarak yaşarsınız.

ŞUNLARA DİKKAT ETMELİSİNİZ:

• Sağlıklı vücut ağırlığınızı koruyun
• Diyetinize özen gösterin.
• Egzersizlerinizi unutmayın
• İnsülin tedavisi (doktor gerekli görüyorsa)
• Kontrollerinizi düzenli yaptırmalısınız
• En az yılda bir defa GÖZ DİBİ muayene
• En az yılda bir defa NÖROLOJİK muayene
• Yılda iki defa LİPİD profili (kolesterol TG )
• Her 3 ayda bir MİKROALBÜMİNÜRİ bakılmalıdır
• Her 3 ayda bir HbA1C bakılmalıdır
• Egzersiz: Düzenli yapılan egzersizlerle vücuttaki fazla şeker yakılır ve kan şekeri düzeyleri düşer.
• Stres ve Hastalıklar: Psikoljik stres veya soğuk algınlığı, grip,bakteriel enfeksiyonlarla oluşan fizyolojik stres insülinin gerektiği gibi işlevini sürdürmesini engelleyecek hormonların üretimine sebep olabilirler. Kalp krizi gibi bazı hastalıklar veya büyük travmalar kan şekeri düzeylerini yükseltebilirler. Stres ve hastalık durumlarında kan şekeri düzeylerinin sık sık kontrol edilmesi yararlı olacaktır.
• Alkol: Alkol kan şekeri düzeylerinde çok fazla düşmelere ve yükselmelere sebep olabilir. Ayrıca alınan fazla kalori ve alkolün yağ metabolizmasını bozucu etkisi diabetin belirti ve komplikasyonlarını ciddi şekilde artırır. Şeker hastalarının mutlaka alkolden uzak durmaları gereklidir.
• Kan şekeri takibi doktorunuzun önerdiği şekilde

Kan şekeri düzeyleri kontrol altında tutulursa uzun vadede gelişebilecek komplikasyonlar engellenebilir.

DİABETTE BESLENME PLANLAMASI NEDİR?

Diyabette beslenme planlaması şu konuları içerir:

Sağlıklı besinler seçmek,

Gerekli miktarda besin almak,

Uygun zamanda yemek.

Sağlıklı Besinler Seçmek Kendisini iyi ve sağlıklı hissetmek isteyen herkes, dengeli beslenmelidir. Bu, diyabetli olanlar için de, olmayanlar için de geçerli bir kuraldır.

1. Çeşitli besinler alın.

Basit karbonhidrat ürünlerini değil kompleks karbonhidratları seçerek kan şekerinizi dengede tutun. Tam tahıl ekmeklerinde, meyvelerde, sebzelerde ve kurubaklagillerde bulunan kompleks karbonhidratlar ve posa almanız gereken enerji kaynaklarıdır.

2. Daha fazla posa yiyin.

Bitkisel kaynaklı gıdaların insandaki sindirim enzimleri tarafından parçalanmayan kısımlarına posa denir. Posa mide boşalmasını geciktirir, karbonhidratların sindirimini yavaşlatarak glisemi yükselmelerini önler, bağırsak çalışmasını düzenler-kabızlığı önler. Posa yüksek kan kolesterol ve trigliserid düzeylerinin düşmesinde de yardımcıdır.

Diyetin posa içeriğini arttırmak için ne yapmalıyız?

Beyaz ekmek yerine tam tahıl ekmek, pirinç yerine bulgur, meyve suyu yerine meyve tüketiniz.. Kabuğu ile yenilebilen meyvaların kabuğunu soymayınız. Öğünlerde sebze ve salata yemeyi ihmal etmeyiniz. Kuru baklagilleri haftada 3-4 kez tüketiniz

3. Daha az tuz tüketin
4. Daha az yağ, özellikle daha az hayvansal yağ alın

Bu önerinin hedefi, kalp sağlığıyla ilgili riskleri azaltmaktır.

5.Sizin İçin Gerekli Olan Miktarda Yiyecek Tüketin

Standart her hastaya uygulanabilir bir diyabet diyeti YOKTUR. çünkü her diyabetik birey, boy, kilo, meslek, kullandığı ilaç ve beslenme alışkanlıkları açısından birbirinden farklı özellikler taşımaktadır. Bu nedenle diyetinizi başka bir şeker hastasının diyeti ile    karşılaştırmayınız ve aynısını kullanmasını önermeyiniz. Hastalığınızın bulgularına, sosyoekonomik ve kültürel durumunuz ile beslenme alışkanlıklarınıza uygun biçimde diyet düzenlenirken, yiyecek değişim listelerinden yararlanılır. Aşağıda ayrıntılı kalori tabloları ve yiyecek değişim listeleri verilmiştir. Bunlardan size uygun olan ve doktorunuzun önerdiklerini tercih ediniz.

Diyetin daha düzgün yapılabilmesi ve vücudun ihtiyaçları olan kalori vitamin mineral vb. gibi her türden gıdayı alabilmesi için yiyecekler aşağıdaki gibi gruplandırılmıştır. Sağlıklı bir beslenme için her öğünde bu gruplardan her birinden bir çeşit olmak üzere; ölçülü olarak ve size gerekli olan kalori miktarınca doktorunuzun önerdiği şekliyle kendinize yemek menüleri hazırlayabilirsiniz

Böylece vücüdun ihtiyaç duyduğu bütün besinler alınmış olur. Yiyeceklerdeki esas besinler: karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitamin ve minerallerdir.Karbonhidratlar vücuda enerji verir. Diabetlilerde en uygun seçim fasulye, bezelye, mercimek, tahıllar, hububatlar, sebze ve meyvelerdir. Proteinler arasında ise en uygun seçim hafif etler ve az yağlı mandıra ürünleridir. Lifli gıdalar kan şekeri ve yağ düzeylerini düşürmek için en sağlıklı besinlerdendir. Fazla yağlı yiyecekler ve yağda kızartma yöntemiyle pişen yemekler diabet hastalarında çok zararlı olabilirler.

Aşağıdaki listede 1 porsiyona denk gelen yiyecek çeşitleri sunulmuştur. Mevsime ve evinizdeki mevcut malzemeye göre herhangi birini seçebilir, AYNI GRUPTAN FARKLI GIDALAR TÜKETEBİLİRSİNİZ

BİR GÜNDE ALINMASI GEREKEN BESİNLER VE MİKTARLARI

ET(Tavuk,balık,kırmızı et): 4-5 köfte büyüklüğünde et/tavuk/köfte/balık

Yumurta: 1 adet

Süt,Yoğurt, kefir, ayran: 2-3 su bardağı

Peynir: 2 kibrit kutusu

Ekmek: 6-8 ince dilim

Çiğ sebze: Serbest

Pişmiş sebze: en az 2-3 porsiyon

Meyve: 2-3 porsiyon

Yağ: 3 tatlı kaşığı (zeytinyağı, çiçekyağı)

ÖRNEK YEMEK LİSTESİ

.KAHVALTI:Şekersiz çay

1 kibrit kutusu kadar peynir

1 yumurta

5 zeytin VEYA 2 ceviz

domates, salatalık, yeşillik

2 ince dilim ekmek

ÖĞLE: 4 ızgara köfte

1 porsiyon sebze yemeği

4 yemek kaşığı yoğurt

yağsız salata

1 ince dilim ekmek

ARA ÖĞÜN: 1 porsiyon meyve

AKŞAM: 1 kase çorba

8-10 yemek kaşığı sebze yemeği

1 kase yoğurt

1 dilim tam buğday ekmeği

ARA ÖĞÜN: 1 bardak kefir/ayran

SERBEST YİYECEKLER

 Çay, kahve, ıhlamur,yağsız et suları, sirke, salça, hardal, tuz, her çeşit baharat, suni tatlandırıcılar (aspartam içerenler), diyet reçel, diyet bal, (diyabetikler için).

YENİLMESİ SAKINCALI YİYECEKLER

-Şeker ve şekerli tatlılar (bal, reçel, pekmez, marmelat, şurup)

-Hamur işi börek,çörek, pasta,kurabiye

-Çikolata, tahin, tahin helva

-Alkollü içecekler ve gazoz gibi meşrubatlar

-Yağda kızartmalar, kavurmalar, soslar

-Sucuk, pastırma, salam, sosis

-Terkibi bilinmeyen hazır gıdalar

-Listede belirtilmeyen her türlü yiyecekler

-Sakatatlar (KC,dil, dalak,yürek, işkembe)

-Margarin, iç yağı, kuyruk yağı

1 Porsiyondaki yiyecek miktarları:.

6.Gruptakiyağlar şekerler ve tatlıları mümkün olduğu kadar kısıtlamakta fayda vardır.

DİABETTE TEDAVİNİN VE SAĞLIKLI YAŞAMANIN EN ÖNEMLİ KOŞULU DÜZENLİ OLARAK KONTROLLERİNİZE GELMENİZDİR. BÖYLELİKLE BİR ÇOK KOMPLİKASYONU ÖNCEDEN FARK EDİLİP ÖNÜNE GEÇİLEBİLİR. HASTALIĞINIZ İLE İLGİLİ BİLGİLERİ ÖĞRENİNİZ AMA HİÇ BİR ZAMAN KULAKTAN DOLMA BİLGİLERLE KENDİNİZİ TEDAVİ ETMEYE KALKMAYINIZ., UNUTMAYINIZ ŞEKER HASTALIĞI SADECE KANDA ŞEKER YÜKSELMESİ DEMEK DEĞİLDİR. ŞEKERİNİZİN NORMAL DÜZEYLERDE SEYRETMESİ ÇOK ÖNEMLİ ANCAK YETERLİ DEĞİLDİR. RUTİN MUAYENE VE LABORATUAR KONTROLLERİNİZİ HİÇ BİR YAKINMA HİSSETMESENİZ BİLE KESİNLİKLE AKSATMAYINIZ

DOKTORUNUZUN ÖNERECEĞİ ŞEKİLDE KONTROLE GELİNİZ.