CHECK UP NEDİR? NE DEĞİLDİR?

Düzenli sağlık kontrolü her yaşta gerekli ve birçok hastalığın erkenden tanınması ve önlenmesi açısından çok önemlidir. Günümüz tıp teknolojisinin geldiği noktada tedavi edici hekimlik ile birlikte önleyici (prevantif) tıp uygulamaları giderek önem kazanmakta ve bilimsel olarak uygulanmaktadır. Koruyucu hekimlik hizmetlerinin hastalıkların önlenmesinde devlet politikası haline gelmiş olması önemli ve değerlidir. Ancak bu nokta da sadece devlet tarafından önlemler alınması yeterli değildir ve bireysel olarak da bir şeyler yapmamız gerekmektedir. Hastalıkların önlenmesinde kişisel koruyucu önlemler konusunda hepimiz bilinçlenmeli ve sağlığımızı korumak için gerekli önlemleri almalıyız.

Hastalıkların ve bireysel risk faktörlerinin erkenden tespit edilerek tedavi edilmesi ya da ilerde oluşabilecek sağlık sorunlarının belirlenerek tedbir alınması da koruyucu hekimliğin en önemli ayaklarından birisidir. Tüm dünyada sağlık sigortası yapan şirketler riski ve maliyetlerini azaltabilmek adına hem sigortanın başlangıcında hem de devamında düzenli aralıklarla müşterilerine genel kontrol anlamına gelen check up  yaptırmaktadırlar.  

Peki check up ne anlama gelmektedir? Check up ile tüm hastalıkların erkenden tanısı mümkün müdür? Check up sonuçları normal çıkan bir kişinin tamamen sağlıklı olduğundan bahsedebilir miyiz? Farklı check up paket uygulamaları ne ifade etmektedir? Bu soruların doğru cevapları check up’tan ne anladığımız ve check up içinde neye baktığımızdır. Maalesef günümüz uygulamalarında check up tamamen bir ticari araca dönüşmüş olup algı operasyonları ile müşteri çekmeye çalışan tanıtım ve reklamlarla sıklıkla karşılaşmaktayız.  Doğru check up nedir  sorusunun cevabını bulmaya çalışalım.

1. Öncelikle check up mutlaka bir hekim tarafından yönetilmelidir. Standart hazırlanmış birkaç tahlil, ultrasonografi vb. eklenerek oluşturulan paketlerle yapılan check uplar bir anlam ifade etmez. Bunlar kağıt üzerindeki sayılar olmaktan ileriye geçemez.
2. Check up diye standart bir uygulama olamaz, yapılacak olan sağlık kontrolü kişiye özel ve bireyseldir. Her kişi için aşağıda anlatacağım şekilde farklı bir yol ve yöntem izlenmelidir.
3. Önce kişinin her yönüyle analiz edilmesi gereklidir. Yaşı, cinsi, boyu, kilosu, aile öyküsü yani ailede bilinen hastalıklar, daha önce geçirdiği hastalık, kaza ve diğer her türlü sağlık sorunu not edilmelidir. Yapılan aşılar ve diğer uygulamalar mutlaka sorgulanmalıdır.
4. Kişinin yaşam tarzı, sosyal konumu, beslenme şekli ve diğer alışkanlıkları, psikolojik etkenler tek tek ayrıntılı irdelenmeli ve not edilmelidir.
5. Ardından hekim tarafından hastanın fizik muayenesi tüm sistemlere ayrıntılı bir şekilde bakılıp not edilerek fizik muayene bulguları değerlendirilmelidir.
6. Tüm bunlardan sonra bireysel risk faktörleri belirlenmelidir.
7. Yapılacak olan laboratuvar testleri tüm bireysel risk faktörlerini ayrıntılı şekilde inceleyecek şekilde planlanmalıdır. Her kişi için ayrı bireysel tetkik listesi hazırlanmalıdır. Böylelikle gereksiz tetkiklerden, kişinin gereksiz radyoaktiviteyle karşılaşmasından ve gereksiz birçok maliyetten kaçınılmış olur. Örneğin biri için kolonoskopi mutlaka gerekirken diğerleri için çoğu kere gereksiz kalabilir. Bayanlarda basit bir meme muayenesi, basit smear testi belli yaş gruplarında olmazsa olmaz iken diğer yaşlarda gereksiz olabilir. Aynı durum erkek hastalar içinde geçerlidir.  Belli yaştan sonra prostat işaretçilerine mutlaka bakılmalıdır.
8. Tüm muayene ve laboratuvar bulguları bir araya getirildikten sonra tekrar hekim tarafından değerlendirilmeli ve gerekiyorsa farklı branşlardan uzman hekimlerle konsültasyon yapılmalıdır.
9. Gerekiyorsa ileri düzey tetkikler tekrar planlanmalıdır.
10. Son değerlendirmenin ardından mevcut hastalıklar belirlendikten sonra hastalığı varsa tedavi için ilgili uzmanlara yönlendirilmeli, varsa belirlenen uzun vadeli bireysel risk faktörlerinin ortadan kaldırılması için koruyucu hekimlik önlemleri ile birlikte yaşam koşullarında ve beslenme alışkanlıklarında değişiklik, egzersiz, psikolojik destek ve tamamlayıcı tıp unsurları kullanılmalıdır.

Çok önemli bir husus yapılan tahlillerin doğru yorumlanmasıdır. Aslında sadece check up için değil tüm durumlarda da bu konu önemlidir.  Laboratuvar tahlilleri hiçbir zaman tek başına bir değer ve anlam ifade etmeyen rakamlardan başka bir şey değildir. Bunlara bakarak konunun ehli olmayan, hastayı muayene etmemiş olan herhangi birinin bir sonuç çıkarması mümkün değildir. Klinik ve muayene bulguları ve bireysel özelliklerle birlikte yorumlandığında bir anlam kazanırlar. Örneğin tümör işaretçileri bakılan bir kişide bunların normal olması kanser bulunmadığı yada pozitif olması kanser bulunduğu anlamına gelmez. Bunlar ancak kanser tanısı almış hastada takipte değerlidir. Yine başka bir örnek RF testi pozitif olanın Romatoid Artrit olduğu ya da negatif olanın romatoid artrit olmadığı sonucu çıkmaz. Buna benzer örnekleri yüzlerce çoğaltabiliriz. Günlük pratikte maalesef biz hekimlerin en çok karşılaştığı sorun cep telefonlarımıza gönderilen ve bunlarla fikrimiz sorulan tahlil sonuçlarıdır.

Sonuç olarak check up çok ciddi, kapsamlı ve bütünsel bir iştir. Birkaç radyolojik inceleme ve laboratuvar incelemesi değildir. Birkaç yüz liralık paketlerle yapılacak bir şey hiç değildir. Bu tür paket ve kampanya uygulamaları hiçbir işe yaramadığı gibi çoğu kere ‘‘check up yaptırdım normal çıktı benim bir sorunum yok’’ düşüncesi ile çok değerli bir zamanın kaybına yol açmaktadır.  Aslında bizim düşüncemiz check up diye bir uygulama yapmamak bunun yerine bireysel risk değerlendirmesi uygulamaları ile kişilerin sağlıklı kalmasını sağlamaktır.